Krok 1. Idea różnych kalendarzy (np. księżycowego, słonecznego, księżycowo-słonecznego) i różnych terminów Nowego Roku

W różnych kulturach i religiach obowiązują alternatywne wobec gregoriańskiego kalendarze. W kalendarzach tych nie tylko możemy znaleźć inne, czasem nieznane nam święta, lecz także zauważyć, że Nowy Rok bywa obchodzony w innym dniu niż do tego przywykliśmy, stosując własny kalendarz. Zorganizowanie obchodów Nowego Roku kilka razy w roku, zgodnie z różnymi kalendarzami, może skutecznie otwierać na różnorodność i niwelować etnocentryczny, naznaczony własną kulturą sposób myślenia o świecie. Przykładem takich obchodów może być Chiński Nowy Rok.

Chiński Nowy Rok przypada w pierwszych miesiącach polskiego kalendarza (między styczniem a marcem – data jest ruchoma, gdyż kalendarz opiera się na precyzyjnej obserwacji wysokości słońca oraz faz księżyca). Chiński kalendarz składa się z cykli reprezentowanych m.in. przez liczbę 12. Stąd w chińskim horoskopie 12 zwierząt. Poszczególne znaki zodiaku są przyporządkowane do roczników i są opiekunami tych osób, które w danym roku przyszły na świat. Od 8 lutego 2016 do 27 stycznia 2017 (według kalendarza gregoriańskiego) trwa rok małpy, następne lata będą obchodzone jako lata: koguta, psa, świni, szczura, bawołu, tygrysa, królika i smoka.

Krok 2. Potrzeby środowiska

W miarę swoich możliwości sprawdź, czy wśród użytkowników biblioteki są osoby obchodzące Nowy Rok w inny sposób lub w innym terminie niż ludzie z kultury dominującej. Możesz na początku lub pod koniec roku zawiesić w bibliotece skrzynkę i poprosić o wrzucanie do niej kartek z datami i nazwami ważnych dla użytkowników świąt i dni kalendarza. Taka pośrednia metoda pozwoli ci zbadać środowisko lokalne we wrażliwy kulturowo i dyskretny sposób. Ludzie pytani wprost o religię czy pochodzenie mogą czuć się niezręcznie, pamiętajmy też, że nie mają obowiązku odpowiadać na takie pytania. Ustawa o mniejszościach etnicznych i narodowych gwarantuje każdej osobie z mniejszości prawo do swobodnej decyzji o traktowaniu jej jako przynależnej bądź nienależącej do mniejszości i nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawnienia swojej przynależności do mniejszości, swojego pochodzenia, języka, religii. Co prawda przepisy regulują tę kwestię tylko w stosunku do ustawowo wyróżnionych mniejszości etnicznych, narodowych i językowych, ale przez analogię mogą być odnoszone do wszystkich grup.

Niezależnie od tego, jakie mniejszości kulturowe obecne są w otoczeniu biblioteki, obchody różnych „Nowych Roków” mogą być organizowane także dla grupy dominującej – w celach edukacyjnych, poznawczych. Z jednej strony czymś naturalnym wydawałoby się zorganizowanie wydarzenia związanego ze świętem charakterystycznym dla zidentyfikowanej mniejszości dla tej właśnie grupy. Z drugiej strony – może być też tak, że przyniesie to efekt stygmatyzujący, a na pewno wyróżniający daną grupę. Osoby w grupach mniejszościowych przyjmują różne strategie – niektórzy, żyjąc w nowym kraju (w kulturze dominującej), w grupie mniejszościowej obchodzą święta obu tradycji (integracja); inni pozostają przy swoich świętach (separacja); a znajdą się też tacy, którzy na tyle zasymilują się z kulturą większości, że będą obchodzić jedynie święta charakterystyczne dla grupy dominującej, czasem wypierając się swoich korzeni. Zorganizowanie wydarzenia wokół święta mniejszościowego dla tych ostatnich nie będzie spełniało tej samej funkcji, co dla dwóch pierwszych grup i może nawet postawić tę ostatnią grupę w niezręcznej, niechcianej sytuacji.

W grupach, w których prowadzony był pilotaż opisywanych warsztatów, uczestniczyło – poza dziećmi polskimi – kilkoro Wietnamczyków oraz pojedyncze dzieci, których rodzice pochodzili z innych krajów (Białoruś, Ukraina, Etiopia, Szkocja). W pierwszym roku programu wielokulturowego zdecydowano się zorganizować warsztaty z okazji Lunarnego Nowego Roku, bazując na narracji o Chińskim Nowy Roku (Chun Jie). Chiński Nowy Rok z jednej strony podobny jest do wietnamskiego święta z tej samej okazji (Tet), z drugiej strony jednak nieco się od niego różni, co sprawiło, że dla każdego dziecka w grupie wydarzenie to miało wartość poznawczą. Dla wszystkich dzieci, niezależnie od pochodzenia, zajęcia wokół tego święta okazały się bardzo atrakcyjne i uruchomiły pożądane reakcje: dzieci o różnym pochodzeniu zaczęły mówić o swoich tradycjach (przywoływano tradycje prawosławną, etiopską, ale i regionalną – obecną w innych częściach Polski, gdzie mieszkają babcie i dziadkowie części dzieci), odkrywając podobieństwa i różnice. Dzieci o wietnamskim pochodzeniu w bezpiecznych warunkach ujawniały swoją tożsamość na tyle, na ile chciały. Niektóre dzieci wprost mówiły, że u nich święto to obchodzono niegdyś dokładnie tak samo, inne mówiły o tym, że tak świętują ich dalsze rodziny, np. te w Wietnamie. Były też dzieci, które podkreślały, że to dla nich nowy i bardzo ciekawy temat.

Krok 3. Zasoby i przygotowania

Zanim zaczniesz planować konkretny scenariusz, zastanów się:

• jakie wielokulturowe zasoby masz w swoim otoczeniu: podróżnika, pasjonata zajmującego się tematyką wielokulturowości czy kulturą chińską lub wietnamską, przedstawiciela innej kultury, kogoś, kto jest blisko związany z daną kulturą (np. jego dzieci wyemigrowały bądź opiekuje się dziećmi w rodzinie wielokulturowej);

• gdzie szukać informacji o święcie: bezpośrednio od informatorów kulturowych (przedstawicieli danej kultury lub osób zawodowo czy hobbystycznie zajmujących się daną kulturą), z literatury przedmiotu i literatury pięknej, z Internetu (informacje o innych źródłach znajdziesz na końcu tego scenariusza oraz na końcu publikacji Wielokulturowa biblioteka).

• **gdzie szukać materiałów, przyborów, atrakcyjnych pomocy: ** zidentyfikuj sklepy internetowe z azjatyckimi wyrobami i jedzeniem, by kupić np. przekąski, pałeczki do jedzenia, dekoracje noworoczne (np. lampiony); znajdź strony internetowe z inspiracjami i materiałami do wydrukowania.

Krok 4. Koncepcja i scenariusz wydarzenia

Koncepcja proponowanego warsztatu została już po części opisana. Warsztat ma z jednej strony przedstawiać tradycje i zwyczaje związane z obchodami Chińskiego Nowego Roku, z drugiej strony – zaktywizować dzieci do szukania podobieństw i różnic nie tylko między polskim i chińskim świętem, lecz także między innymi znanymi im obrzędami. Ma zachęcić je do opowiadania o swoich korzeniach i rodzinnych tradycjach. Warto pomyśleć o zorganizowaniu warsztatu w wersji rodzinnej – rodzice czy opiekunowie mogą pomóc dzieciom rozwijać wątek pochodzenia, odkrywać nieznane im jeszcze aspekty rodzinnych tradycji.

Pilotażowe zajęcia były prowadzone przez przygotowaną do tematu Polkę, po konsultacjach z Chińczykami, z wykorzystaniem autentycznych przedmiotów przywiezionych przez podróżnika z Chin.

PRZYWITANIE I WPROWADZENIE W TEMAT (5 min.) Pilotażowy warsztat zdecydowano się rozpocząć, opowiadając historię dziewczynki, która urodziła się w Polsce i tu żyje, ale ma babcię, która mieszka w Chinach. Osoby uczestniczące otrzymały karton stylizowany na paczkę, która rzekomo przyszła od babci z Chin, a w której znalazły się rekwizyty ważne dla obchodów Nowego Roku w Chinach.

TRADYCJE NOWOROCZNE (2 x po 15 min.) Część A: Osoby uczestniczące wyjmują z paczki przedmioty i zgadują, czym jest dany przedmiot i do czego służy. Dzieci zgadują i szukają trafnych odpowiedzi, na które są ostatecznie naprowadzane przez osobę prowadząca lub informatora kulturowego. Każdy przedmiot (np. lampion, kadzidła, czerwona koperta na symboliczny prezent pieniężny, słodycze noworoczne, pałeczki) wprowadza w inny aspekt kultury i obchodów święta, wprowadza w jego atmosferę. Część B: Pogłębienie wiedzy o tradycjach – przeczytanie wspólnie z dziećmi książeczki na temat danego święta czy danej kultury.

NOWOROCZNE DEKORACJE (30 min.) Zaangażowanie osób uczestniczących w zajęcia plastyczne. Przygotowanie prac służących do udekorowania przestrzeni, takich jak: chiński smok, lampiony z kolorowego papieru, znaki zodiaku i zwierzę-patron danego roku, wiatraczki symbolizujące powiew wiatru przynoszącego szczęście itp.

NOWOROCZNY TANIEC SMOKA (15 min.) Przeprowadzenie prostego układu tanecznego przy chińskiej muzyce. Można wykorzystać dostępne na YouTube nagrania tańca smoka. Samego smoka można przygotować wcześniej lub w trakcie warsztatu.